CÁC KHOA BẢNG TRẠNG NGUYÊN THANH OAI (Kỳ I)

Mảnh đất sinh lớn lên của Trạng nguyên tại Canh Hoạch - Nguồn: Nguoithanhoai.vn

Khoa bảng Nguyễn Đức Lượng, bản quán của ông ở đất xã Canh Hoạch, huyện Thanh Oai, phủ Ứng Thiên, trấn Sơn Nam, nay thuộc xã Dân Hòa huyện Thanh Oai, thành phố Hà Nội. 

Theo ghi chép trong Đại Việt đỉnh khiết lịch triều đăng khoa lục, nhà Nguyễn Đức Lượng có tới “ba đời đăng khoa”, điều ấy đáng để đời sau ngưỡng mộ. Ba đời đăng khoa ấy, khởi phát từ cha của Nguyễn Đức Lượng mà nối tiếp thành dòng.

Trong Đại Việt sử ký toàn thư, bảng vàng ghi tên trạng nguyên họ Nguyễn là vào đời vua Lê Tương Dực, nhằm năm Giáp Tuất (1514): “Tháng 3, thi Hội các sĩ nhân trong nước. Bấy giờ, người dự thi là 5700 người. Lấy đỗ bọn Nguyễn Bỉnh Đức (Bỉnh Đức trước tên là Giới, sau đổi thành Ninh Chỉ, sau lại đổi là Ninh Bang, người phường Thịnh Quang, huyện Quảng Đức, thi Đình đỗ đồng tiến sĩ xuất thân, triều Mạc làm quan đến thượng thư thiếu sư Liêm quận công, gồm 43 người.

Dân chúng xem kết quả thi trạng - Nguồn: Lê Phương (Ảnh có tính chất minh họa)

Mùa hạ, tháng 4, ngày 27, vua thân hành ngự điện ra đầu bài văn sách hỏi về nhân tài. Sai Tả bình chương quân quốc trọng sự nhập nội kiểm hiệu thượng tướng thái uý Lương quốc công Lê Phụ, Lại bộ thượng thư tri Chiêu Văn quán Tú lâm cục Đàm Thận Huy, Công bộ hữu thị lang Lê Tán Tương, ... 

Thiếu bảo Lại bộ thượng thư Do Lễ bá Nguyễn Bá Thuyên, Hộ bộ thượng thư tri Chiêu Văn quán Tú lâm cục Cẩn Lễ nam Đoàn Mậu, Thiếu báo Lễ bộ thượng thư Đông các đại học sĩ kiêm Quốc tử giám tế tửu tri kinh diên sự Đôn Thư bá Lê Tung, Hình bộ thượng thư Đông các đại học sĩ nhập thị kinh diên Đỗ Nhạc chia nhau trông coi việc thi. 

Vinh quy bái tổ về làng - Nguồn: Hương Diễm - (Ảnh có tính chất minh họa)

Nguyễn Đức Lượng, Nguyễn Chiêu Huấn, Hoàng Minh Tá 3 người đỗ đệ nhất giáp tiến sĩ cập đệ; bọn Nguyễn Vu 20 người đỗ đệ nhị giáp tiến sĩ xuất thân; bọn Nguyễn Bỉnh Di 20 người đỗ đệ tam giáp đồng tiến sĩ xuất thân. Tháng 5, có chiếu cho các tiến sĩ mới là bọn Nguyễn Đức Lượng vào điện Thiên Quang làm bài ứng chế, vua sai làm bài Thiên Quang điện ký”. 

Nguyễn Đức Lượng khi thi Hội đỗ Đệ nhất giáp tiến sĩ cập đệ đệ nhất danh, tương đương ngôi vị trạng nguyên. Lúc ấy ông đã 50 tuổi, được vua Lê Tương Dực đổi tên cho, “trước tên là Hề, ngự bút cải là Đức Lượng” (Trích Đại Việt đỉnh khiết lịch triều đăng khoa lục).

Trong Tam khôi bị lục của Hồ Ngu Thụy cho hay về ba đời khoa bảng nhà ông: “Cha là Bá Ký, con là Khuông Lễ, em họ là Nguyễn Thuật, ba đời liên tiếp đỗ cao. Bá Ký đỗ tiến sĩ khoa Quý Mùi niên hiệu Quang Thuận, làm đến Lại bộ Thượng thư.  

Quan triều đình họ Mạc - Nguồn: Nguoithanhoai.vn (Ảnh có tính chất minh họa)

Khuông Lễ đỗ tiến sĩ khoa Ất Mùi niên hiệu Đại Chính nhà Mạc, làm đến chức Tự Khanh, chết dọc đường trong lúc đi sứ Tàu, tặng Hữu Thị Lang. Nguyễn Thuật đỗ tiến sĩ khoa Ất Mùi niên hiệu Đoan Khánh, làm đến Ngự sử”. Vậy là cha, em, con của Đức Lượng đều nhằm năm Mùi mà đỗ cả. 

Ngoài ra, Nguyễn Đức Lượng còn có người cháu là con của em gái cũng đỗ Đệ nhất giáp tiến sĩ cập đệ đệ nhất danh như mình, đó là trạng nguyên Nguyễn Thiến (1495 - 1557), đỗ đại khoa năm Nhâm Thìn (1532), niên hiệu Đại Chính năm thứ ba triều vua Mạc Thái Tông (Mạc Đăng Doanh) khi được 38 tuổi (Được giới thiệu với Quý vị kỳ II). 

Hồng Diễm - Nguoithanhoai.vn